Trưởng thôn Văn Hiệp ra đi

Nghệ sĩ giun

Nơi nào có đất cằn

Nơi ấy có họ nhà giun
Hiền lành chẳng làm đau ai
Mềm oặt như sợi bún
Năm năm, ngày ngày, tháng tháng
Miệt mài thâu đêm suốt sáng
Giun xoắn mình nhọc nhằn nhích dần từng chút một
Và đất và giun tơi xốp
Đơm hoa nảy lộc đón gió lành cùng chim hót véo von
Đất và giun và rất nhiều giun
Đã biến nỗi đau cằn cỗi tối tăm thành nắng xanh, xanh thẳm
Cho cây đời vượt cạn nhú chồi non
Mình thế đấy, đất gọi chúng mình là những nghệ sĩ giun.

Văn Hiệp

Nghệ sĩ hài Văn Hiệp - người gắn liền với hình ảnh ông trưởng thôn chất phác, vui tính và hết lòng với cuộc sống của những người dân trút hơi thở cuối cùng vào lúc 5h sáng, ngày 9/4 vì bệnh ung thư phổi và suy thận, hưởng thọ 71 tuổi. Sự ra đi đột ngột của ông đã khiến hàng trăm nghệ sỹ và người hâm mộ tỏ lòng tiếc thương vô hạn.

Nghệ sĩ Văn Hiệp tên đầy đủ là Nguyễn Văn Hiệp, sinh năm 1942, quê gốc ở Thanh Trì, Hà Nội. Ông tốt nghiệp khóa đầu tiên Đại học Sân khấu - Điện ảnh, cùng khoá Doãn Hoàng Giang, Trọng Khôi, Doãn Châu. Sau khi tốt nghiệp, ông được nhận về công tác tại Nhà hát kịch Việt Nam. Từ 1963 đến 1990, ông công tác tại Nhà hát Kịch TW và năm 1990 chuyển công tác sang Cục Văn hoá Thông tin. Nghệ sĩ Văn Hiệp nghỉ hưu từ năm 2002.

 

Ấn tượng về người nghệ sỹ này trong cuộc sống đời thường là một người có thân hình nhỏ nhắn và gương mặt khắc khổ. Ông từng chia sẻ, ông chỉ cao 1,59 và lúc nặng nhất chỉ được 55kg. Tuy nhiên, trong mắt mọi người ông là một người có lối sống giản dị, chừng mực và rất hòa đồng với những người xung quanh. Đặc biệt, mỗi khi chuyện trò ông bao giờ cũng chêm những câu nói hài hước khiến người đối diện có thể cười nghiêng ngả. Và bất kỳ ở đâu, ông cũng gắn bó với cây điếu cày như một người bạn.

Làm nghề "mua vui" cho người khác nhưng cuộc sống của ông lại rất ít tiếng cười. Suốt 20 năm nay, vợ ông đi xuất khẩu lao động và chưa một lần trở lại ngôi nhà xưa cũ. Ông một mình nuôi con khôn lớn. Sống cô đơn suốt 20 năm với ông cũng thành quen, căn phòng hơn 8m2 là nơi ông nghỉ ngơi sau mỗi ngày làm việc căng thẳng và cũng là nơi để ông "giết" thời gian bằng cách sắp xếp đồ đạc một cách ngăn nắp, lau dọn sạch sẽ tinh tươm.

Ông từng chia sẻ: "Tôi và vợ, gọi là ly thân cũng không quá nhưng ly dị lại thành dở hơi. Người ta vẫn bảo: “Có vợ mà để đi Tây, như xe không khóa để ngay bờ hồ” - tôi đùa lại họ rằng, không những bỏ quên xe mà còn để người ta cưỡi phi sang tận trời tây rồi. Có những người đi nước ngoài thay đổi tình cảm, bỏ chồng vợ ở nhà nhưng tôi thì chắc chắn bà xã mình không có ai. Nhiều người sau lưng hay cười tôi vì chuyện đó. Mà nếu bà ấy có ai khác thật, tôi cũng không nghĩ đó là sự phản bội. Đàn bà một mình vất vả, nếu có đàn ông giúp đỡ mà nảy sinh tình cảm cũng không phải chuyện đáng chê trách. Mình có giữ cũng vô ích. 20 năm một mình nuôi con, kể cũng dài nhưng với tôi đó là giai đoạn đã qua rồi. Tôi không dám nhận mình là người vị tha, chỉ nhận mình là người cư xử đàng hoàng".

Trong những năm khó khăn, vợ ông đã đi lao động xuất khẩu ở Đức để lo cho gia đình. Ông đau đáu: "Nước mình nghèo, phụ nữ đi xuất khẩu lao động để lo cho chồng cho con. Riêng vợ tôi không kiếm được nhiều tiền nên thi thoảng tôi vẫn phải gom tiền gửi sang. Thế nhưng tôi khuyên về thì cô ấy không chịu. Vẫn biết về là hợp lý, nhưng người ta ngại thay đổi và di chuyển. Thôi thì mình già rồi, chẳng còn vặn vẹo nhau chuyện về hay ở làm gì nữa. Vợ hàng năm nếu dành dụm được tiền thì vẫn về nhưng tôi chẳng sang đấy làm gì. Sang đó có gì hay ho đâu. Con trai tôi trước đây cũng ở bên đấy, giờ tôi lại đón về rồi. Ngay cả sang tham quan du lịch tôi cũng chả thích. Mình 68 tuổi rồi, sức khỏe không được tốt, ở nhà túc tắc làm phim thôi. Tôi nhiều bệnh lắm, từng mổ dạ dày, cắt trĩ, lao phổi, đại tràng… Có lúc tuyệt vọng chẳng thiết gì nữa. Tôi từng nói với con, nếu bố có làm sao thì để thở oxi một hai buổi rồi rút ra nhé, vì nhà mình chẳng có tiền".

 

Dù những tháng ngày cuối đời, nghệ sỹ Văn Hiệp phải đối diện với nhiều chứng bệnh. Nhưng ông vẫn luôn lạc quan và vui đùa mỗi khi có ai đó đến thăm. Trong những năm cuối đời, nghệ sĩ Văn Hiệp đối mặt với tình trạng ốm đau bệnh tật liên miên trong tình trạng tài chính sống không mấy dư dả.

Trên phim ảnh, ông thường “đóng đinh” với những dạng vai nông dân chất phác, hiền lành, thật thà và tốt bụng… Và dù đóng bất kỳ vai nào, cái duyên hài hước trong ông cũng khiến cho vai diễn bừng lên sự sinh động và dí dỏm. Trong sự nghiệp diễn viên 40 năm của mình, ông tham gia tới 1000 tác phẩm kịch, phim truyện. Những vở diễn đã từng gắn với tên tuổi của ông như: “Nila”, “Đôi mắt”, “Hoa pháo”, “Nghêu, sò, ốc, hến”… và để lại trong lòng khán giả nhiều ấn tượng sâu sắc. Vai diễn "nghiêm túc" của ông đã từng để lại dấu ấn một thời trên sân khấu kịch của Nhà hát Kịch Việt Nam là vai Vinh trong vở "Bài ca Điện Biên".

Tuy nhiên, vai diễn đánh dấu sự khởi nguồn hài kịch của Văn Hiệp chính là vở "Nghêu, Sò, Ốc, Hến" của đạo diễn Dương Ngọc Đức. Ông đã chọn Văn Hiệp vào vai Ốc và với tài diễn xuất của mình, nghệ sỹ Văn Hiệp đã tạo được một Ốc có một không hai trong các vai Ốc của tích tuồng này. Thời gian về sau, nghệ sĩ Văn Hiệp chuyển sang lãnh địa truyền hình và thành công với rất nhiều vai diễn lớn nhỏ trên phim truyền hình. Đặc biệt, sê-ri kịch bản về "Trưởng thôn Văn Hiệp" cùng hai danh hài Quang Tèo và Giang Còi đã làm nên một hình tượng nhân vật "trưởng thôn" đặc sắc không hề trộn lẫn.

Đối với thính giả của Đài TNVN, người ta vẫn luôn nhớ tới nghệ sĩ Văn Hiệp với những vai diễn trong Ông già hồn nhiên, Người thổi tù và hàng tổng và đặc biệt là hình ảnh “bác trưởng thôn” trong sê-ri tiểu phẩm hài Gặp nhau cuối tuần…

Nghệ sĩ hài Trà My cho biết, sáng 8/4, chị vào viện thăm đã thấy ông khó thở và nói ngọng. “Anh Hiệp nằm viện từ trước Tết nên cứ có thời gian rảnh là tôi vào thăm. Hôm qua, không biết linh tính thế nào tôi lại điện thoại cho anh thì thấy anh nói không rõ ràng và bảo muốn gặp tôi. Lúc vào gặp anh, anh vẫn cứ hay đùa dù khó thở, miệng mở rộng. Anh còn đòi tôi thuê thợ lập cho anh ban thờ có đèn nhấp nháy vì anh bảo có thể anh sẽ ra đi. Sáng sớm nay, con trai anh gọi điện thông báo, tim anh không còn đập nữa, tôi rất sốc”, Trà My nghẹn ngào.

 

Dẫu biết sinh ly tử biệt là quy luật bất biến của tạo hóa. Thế nhưng, sự ra đi của một nghệ sỹ như Văn Hiệp đã khiến nhiều người không thể không xót xa, đau đớn.

Chia sẻ trên trang cá nhân của mình, nghệ sỹ Vượng râu nói: “Nghệ sĩ Văn Hiệp đã ra đi! Dẫu biết rằng sinh tử là lẽ thường ở đời, nhưng sao nghe tin "bố" ra đi mà lòng đau đến thế! Cả cuộc đời sống trọn vẹn với niềm vui sân khấu và điện ảnh, miệt mài cống hiến như con "giun" trong bài thơ Bố viết. Không quan tâm tới việc xét duyệt NSƯT hay này nọ, cứ lặng lẽ cống hiến và đóng góp cho nền nghệ thuật nước nhà. Con mong Thầy về nơi đó sẽ sớm gặp hội tụ cùng nghệ sĩ Mạnh Tuấn, Dương Quảng, Trịnh Mai...".

Đạo diễn Phạm Đông Hồng - người từng làm việc rất nhiều lần với nghệ sỹ Văn Hiệp ngẹn ngào cảm thán: “Tôi vô cùng choáng váng vì mới biết tin: nghệ sĩ Văn Hiệp, một nghệ sĩ không “Nhân dân” cũng chẳng “Ưu tú” vừa qua đời. Văn Hiệp là một người anh, người nghệ sĩ mà tôi kính trọng. Số trời đã định, biết làm sao chống lại được. Xin chia buồn cùng gia đình bác Văn Hiệp”.

Danh hài Xuân Bắc cũng đau đớn thốt lên: “Vô cùng tiếc thương anh. Anh mãi mãi là người anh và là người thầy của chúng em”.

 

Bất kỳ vai diễn nào, nét duyên ngầm của Văn Hiệp cũng làm cho vai diễn đầy sức sống.

Nghệ sỹ Minh Vương - người từng đóng chung với Văn Hiệp trong nhiều bộ phim cũng chia sẻ: “Vĩnh biệt bác Trưởng thôn đáng kính. Anh chị em nghệ sỹ cũng toàn thể nhân dân sẽ không bao giờ quên những gì bác đã đóng góp cho nền điện ảnh nước nhà”.

Nghệ sỹ Công Lý cũng tâm sự trên trang cá nhân: “Nghệ sĩ Văn Hiệp vừa mất sáng nay ngày 9/4, thọ 71 tuổi, sau gần 40 năm cống hiến cho nghệ thuật. Vô cùng thương tiếc bác”.

Một khán giả trẻ chia sẻ: “Tuổi thơ chúng cháu là những tháng ngày gắn liền với những tập phim hài có vai diễn của bác. Vẫn nhớ hình ảnh giản dị, đẹp đẽ về bác... vẫn nhớ hình ảnh bác ngồi châm điếu thuốc lào, cảm giác như cuộc sống vẫn luôn vui vẻ và an yên… Bác bị bệnh không người hâm mộ nào được biết, bác ra đi lặng lẽ để lại bao tiếc thương cho một thế hệ người Việt Nam gắn bó với những tiểu phẩm hài, với cả vai diễn của bác… Bác Trưởng thôn Đỗ Văn Hiệp”.

Theo thông tin từ gia đình nghệ sĩ Văn Hiệp, lễ viếng, truy điệu nghệ sỹ Văn Hiệp sẽ được tổ chức vào lúc 10h-11h30 ngày 11/4/2013 (tức 2/3 Âm lịch) tại Nhà tang lễ Bộ Quốc phòng, số 5 Trần Thánh Tông và hỏa táng tại Đài hóa thân hoàn vũ, Văn Điển (Hà Nội).

 Hà Tùng Long