Nước Nga của Lật đật, Matryoska và Putinka

Thời xưa mỗi lần đi qua Moscow, mình thường mua vài món quà lưu niệm.

Quà cho chị em ưa thích là búp bê lật đật, làm bằng nhựa, đẩy đi đẩy lại, sau một hồi lại đứng nguyên, không thể vật nằm xuống được. Người ta bảo nước Nga giống con lật đật, say rượu ngả nghiêng, nhưng dù gì thì vẫn đứng vững.

Tiếp nữa là búp bê Matryoska (Mатрёшка) rất Nga. Matryoska là những búp bê rỗng ruột có thể lồng vào nhau, khi xếp lại chỉ thấy con to nhất, mở ra thấy con nhỏ hơn, có khi chứa hàng chục búp bê trong đó.

Và cuối cùng là một chai vodka Nga cho cánh đàn ông. Tất cả chỉ hơn chục rúp.

Lần rồi đi qua sân bay Moscow thấy những thứ đó vẫn là hàng bán chạy. Chỉ tội lật đật, matryoska và rượu vodka giá ở trên trời. Nước Nga đã khác xưa nhiều.  

 

Mình xem kỹ bộ sưu tập matryoska, bao gồm các nhà lãnh đạo của Nga từ thời xa xưa đến giờ, giá 500 đến 600 USD. Anh đứng ngoài là Medvedev, mở Medvedev thấy anh Putin, mở Putin thấy ông Elsin, rồi Gorbachev, Brezhnev, đến bác Stalin và cụ Lenin. Matryoska cuối cùng là Sa Hoàng bé tý, lọt thỏm trong bụng các nhà lãnh đạo cộng sản hậu thế.  

 

Quầy bán vodka có thêm loại Putinka (Путинка), mang tên Tổng thống và Thủ tướng Nga Putin. Năm 2006, Putinka nhận giải sản phẩm của năm của nước Nga.

Bởi Putin được đánh giá là người đưa nước Nga trở lại sau khi Liên Xô sụp đổ, người được Tổng thống Elsin say rượu lựa chọn kế nhiệm vào đêm giao thừa 31-12-1999 trước lúc nhân loại đón thế kỷ mới, năm 2000. Elsin có nói “Tôi đã suy nghĩ và trăn trở rất lâu trước quyết định này. Hôm nay, ngày cuối cùng của thế kỷ này, tôi xin từ chức. Nhiều lần tôi đã được nghe: Yeltsin bằng bất cứ giá nào cũng cố nắm giữ quyền lực, ông ta quyết không trao quyền lực cho bất cứ ai. Đó là những lời bịa đặt.”  

  

 

Trước khi rời bỏ chiếc ghế tổng thống, Elsin nói thêm “Thay thế tôi sẽ là một thế hệ mới những con người có khả năng làm nhiều hơn và tốt hơn. Theo Hiến pháp, khi ra đi, tôi đã ký sắc lệnh chuyển giao quyền Tổng thống Nga cho Thủ tướng Chính phủ Vladimir Vladimirovich Putin. Tôi luôn luôn tin tưởng vào sự thông thái tuyệt vời của nhân dân Nga.” Suốt cả cuộc đời Elsin là những ngày bét nhè, kể cả đi gặp nguyên thủ quốc gia, gặp gỡ báo chí, nhiều lần ông lảo đảo suýt ngã. Nhưng ông làm được vài điều mà nhân loại nhớ. Ra khỏi ĐCS Liên Xô, rồi giải tán Liên Xô, đứng trước mũi xe tăng của quân đảo chính. Trước khi về vườn, ông tiến cử Putin.

Người Nga như thở phào vì có Tổng thống 48 tuổi, trẻ trung, judo đai đen co thể tung đối thủ lên không, đi mô tô, lặn dưới nước rồi bay trên tiêm kích vào Chesnia. Hiếm có Tổng thống nào trên thế giới được như vậy.

Sự lựa chọn của nước Nga nghiện ngập nói lên rằng, triết lý của họ luôn nằm dưới đáy ly rượu. Đúng với nước Nga, đúng với vodka và những người uống nó.   

 

Sau 8 năm cầm quyền (2000-2008), dường như người Nga luyến tiếc Putin lúc đó mới 56 tuổi, tràn đầy sinh lực, mà hiến pháp không cấm ông vào chức…Thủ tướng. Thế là búp bê matryoska được đưa vào chính trường. Putin tìm ra Medvedev để khỏa lấp cho khoảng lặng 4 năm. Sau Elsin là Putin, sau Putin là Medvedev và sau Medvedev lại là Putin 60 tuổi, đủ sức giữ chức hai nhiệm kỳ tiếp theo. Xưa kia, chuyển giao thế hệ thường là từ lãnh đạo già sang người…cao tuổi. Ít nhất, Medvedev và Putin cho thấy nước Nga có những lãnh đạo không còn ốm yếu, già nua như Elsin, Brezhnev, Stalin và Lenin.


Trước họ là đảo chính, đào thải hay xóa sổ kết quả của người đi trước, không có tính kế thừa. Nhưng thế hệ trẻ Putin biết dựa vào nhau. Putin có con chó Connie, Medvedev có chú mèo Dorofei. Cả hai gia đình chơi thân tới nỗi chó và mèo thành đôi bạn. Việc chó mèo không cắn nhau đã đảm bảo sự nắm quyền tổng thống trở lại của Putin vào năm 2012. Quyền lực biết dựa vào nhau đã làm nên chuyện lớn.  

 

Hôm Putin tuyên bố thắng cử và thành Tổng thống Nga. Bài thơ “Ông Lê Nin ở nước Nga” của thi sỹ nhí Trần Đăng Khoa thưở nào, nay chỉ cần đổi lại “Ông Putin ở nước Nga”. Tin cho hay, cánh sản xuất búp bê matryoska đã thiết kế một Putin to hơn để ôm Medvedev, trước đó Medvedev chứa trong bụng cả một Putin. Putin, dù to hay nhỏ, dù trẻ 48 tuổi hay già 68, thì vẫn là Putin và Putin thuộc về Elsin. Nghĩ cho cùng, Elsin mới là kẻ say lại nắm vững nhất triết lý quyền lực “nằm dưới đáy chén rượu” trong lịch sử nước Nga. Ngay cả lúc bí tỷ, đứng không vững và dù đã chết đi rồi, nhưng ông vẫn một mực “tin tưởng vào sự thông thái tuyệt vời của nhân dân Nga”. Có lẽ vì thế, Putin – matryoska có thể nắm quyền tới hơn hai chục năm sau. Người Nga nay đã uyên thâm hơn, thay vì nghiện Smirnoff, họ đã chuyển sang Putinka.

Cho dù bị đánh sang trái phải, tấn trước tấn sau bởi búa rìu dư luận, nhưng với judo đẳng cấp đai đen và tài thao lược của búp bê lật đật, Putin sẽ quay lại thế cân bằng như lịch sử nước Nga qua bao thăng trầm.

 

Phố phường Moscow đang lặng lẽ qua mùa Đông giá lạnh. Vẫn những đồ lưu niệm búp bê matryoska cho các bà, đồ chơi lật đật cho con nít và rượu Putinka cho các ông vốn mê chính trị và gái. Ngày xưa chỉ thấy ở chợ trời, thời hội nhập bày ở shopping mall và hôm nay đang bán trong chính trường. Nước Nga từng thuộc về Lê Nin và hôm nay là của Putin. Và không ai bịa đặt về một Elsin tham quyền cố vị bằng mọi cách. 

 

HIỆU MINH