Đôi mắt trong thơ ca

Thượng Đế đã khéo léo tạo dựng hình hài con người với đầy đủ ngũ quan (năm bộ phận trong thân thể con người): mắt thấy, tai nghe, mũi ngửi, lưỡi nếm, và tay chân sờ mó, với tất cả tâm linh và cảm xúc để tận hưởng được cái đẹp vĩnh hằng trong đời sống giữa vũ trụ thiên nhiên bao la bát ngát. Cái bất hạnh to lớn nhất, ghê gớm và đáng sợ nhất của em bé mới chào đời chắc hẳn phải là sự mù lòa, chấp nhận cuộc đời không ánh sáng, chỉ còn là bóng đen sâu thẳm, bao trùm phủ kín. Đôi mắt phải nắm giữ vai trò quan trọng chủ yếu nhất trong cuộc sống con người, đó là biểu tượng của niềm tin yêu và hy vọng. Nhờ đôi mắt, con người đã khám phá tìm tòi được thế giới huyền ảo muôn màu muôn sắc quanh mình, đã đem lại cho con người muôn vàn cảm xúc biến thiên không ngừng.

Bốn mỹ nữ tuyệt trần nhất của nước Trung Hoa thời cổ là Điêu Thuyền, Chiêu Quân, Dương Quý Phi, và Tây Thi. Bốn giai nhân đều sắc nước khuynh thành và đặc biệt nhất là có những đôi mắt rất quyến rũ và mê hồn. Điêu Thuyền có một sắc đẹp lộng lẫy mà người ta truyền nhau là làm cho "trăng phải thẹn". Điêu Thuyền sống vào đời Hán thời tàn. Lúc bấy giờ, Đổng Trác làm loạn trong cung đình và có ý chiếm đoạt ngôi Vua. Trong lúc loạn ly, gia đình Điêu Thuyền tan nát, cha mẹ nàng bị giặc giết chết. Đổng Trác có một người con nuôi là Lã Bố, vốn cũng là một kiệt tướng song cũng tàn bạo và hiếu sắc không kém bố nuôi. Chính làn sóng mắt của Điêu Thuyền đã làm say mê đắm đuối hai bố con gian hùng, đến nỗi Lã Bố vì ghen đã giết Đổng Trác, về sau Lã Bố cũng bị Tào Tháo giết . Ôi ! chỉ vì đôi mắt tuyệt trần của mỹ nhân …

Người ta thường nói một đôi mắt mê hồn có thể làm cho "Hằng Nga khiếp vía, Tây Thi giật". Đôi mắt huyền mộng của Tây Thi như muốn tỏa ra ngàn sợi tơ tình vương vấn, đã điểm tô nhan sắc của nàng thêm lộng lẫy đài các, cộng thêm tài đàn ca múa hát làm cho Ngô Phù Sai chết mê chết mệt . Nàng đi vãn cảnh đến nơi nào, tức khắc vua cho xây dựng lâu đài nơi đó để giữ kỷ niệm cho người đẹp. Một Ngô Phù Sai vì say đắm nhan sắc Tây Thi mà bị chết, và vua Câu Tiễn của nước Việt đã rửa được hận thù. 

Một Đường Minh Hoàng cũng say mê sắc nước hương trời của Dương Quí Phi, suốt đêm uống rượu dưới trăng lồng lộng, xem các cung nữ múa vũ điệu Nghê Thường mà mất nước, nguyên nhân của loạn lạc và khổ đau. Chiêu Quân được nổi tiếng với danh hiệu "trầm ngư lạc nhạn" (cá lặn chim sa), có đôi mắt rất đẹp, nhưng bị kẻ nịnh thần Mao Diên Thọ vẽ bức chân dung vì tư thù cá nhân, đã tự động thêm cái nốt ruồi vào dưới khóe mắt, và sàm tấu với vua Hán rằng Chiêu Quân tuy đẹp nhưng vì có cái nốt ruồi đó mà sách tướng gọi là "thương phu trích lệ", đó là nốt ruồi sát chồng. Nhà Vua nghe lời nên chẳng nghĩ gì đến Chiêu Quân, đến khi nàng phải vào trình diện vua trước khi đem đi cống Hồ, thì sự việc đã muộn rồi ... Nhà vua vô cùng hối hận và luyến tiếc. Trong buổi chia ly đau đớn, những giọt lệ long lanh trên khóe mắt của một trang quốc sắc thiên hương, nghẹn ngào thương khóc cho kiếp "hồng nhan bạc mệnh" 

... " Cánh én cô đơn đượm tủi sầu. 

Ngang trời gió cuốn bạt về đâu? 

Quan san ngàn dặm vương thương nhớ. 

Hồ, Hán từ đây cách biệt nhau …"

Bốn tuyệt thế giai nhân với những đôi mắt "thần diệu" đã một thời làm bão tố trong cung đình. Đúng là "Chí lớn trong thiên hạ không đựng đầy đôi mắt của giai nhân" (Phạm Thái trong Tiêu Sơn Tráng Sĩ - tiểu thuyết Khái Hưng). 

Ánh mắt đã tạo nên những sức mạnh phi thường tiềm ẩn …

Chim trời mỏi cánh phiêu du,

Ta đem chí lớn giam tù trong em.

Mộng giang hồ đã nguôi quên,

Vì em mắt biếc ta mềm tâm tư

Chiến bào quẳng xó chơ vơ, 

Bao gươm yên ngựa bỏ bừa bến sông.

Còn mơ gì chuyện anh hùng, 

Còn ham gì những vẫy vùng dọc ngang.

Công hầu, khanh tướng ngỡ ngàng,

Đua chen cho lắm bàng hoàng thế thôi!

Mặc ai đội đá vá trời,

Mặc ai biển lấp, non dời, mặc ai.

Chuyện đời gác bỏ ngoài tai,

Ta xin ngày tháng miệt mài yêu em!

              Vì Em Mắt Biếc (Mùi Quí Bồng) 

Để định nghĩa đôi mắt thì chúng ta thiết tưởng chẳng có câu nào ý nghĩa bằng: "Đôi mắt là cửa sổ của tâm hồn" (Eyes are the window to the soul). Câu danh ngôn bất hủ nầy được lưu truyền từ lâu rồi, bắt nguồn từ câu nói của nhà hiền triết Marcus Tullius Cicero (106-43 B.C.), cũng là một chính trị gia lỗi lạc và nhà hùng biện đại tài của La Mã: "Ut imago est animi voltus sic indices oculi." (The face is a picture of the mind as the eyes are its interpreter) - Khuôn mặt là chân dung của tâm hồn mà đôi mắt làm công việc diễn giải - Tâm hồn con người như một căn nhà kín cổng cao tường, ai mà biết được trong đó chứa đựng những gì ? Tâm hồn là một bình nguyên bát ngát, là một chân trời vô thủy, vô chung … Tâm hồn phức tạp, đa dạng, muôn màu, muôn tình … Muốn nhìn thử tâm hồn ẩn mật chất chứa những gì ? Chỉ có "đôi mắt" huyền ảo kỳ bí mới có thể làm được điều đó. Tất cả những tình cảm biến thiên của con người: thương yêu, giận hờn, oán ghét, khổ đau … đều dồn cả vào mắt. Đôi mắt có thể rất dịu dàng lặng thinh, không nói gì cả, nhưng thật ra đã nói rất nhiều, đã thốt ra những lời trần tình "vô ngôn". Đôi mắt chính là: "Cánh cửa vô cùng, xin chớ bao giờ khép lại.... "

Hoa đẹp là hoa nhìn với mắt em 

Cửa sổ là khung có hình em ở giữa 

Tách nước - là ngón tay em cầm 

Quyển sách chao đèn là bóng em đọc mở 

Vũ trụ là chốn anh được gặp em 

Thời gian là nơi anh với em sinh cùng thời đại 

Em ơi! Em đã mở cho anh 

Cánh cửa vô cùng, xin chớ bao giờ khép lại....

                Hoa Đẹp Là Hoa Nhìn Với Mắt Em (Xuân Diệu)

Người thơ đã có những nhận xét tinh tế thâm thúy, những cảm nghĩ chân thật động lòng người khi diễn đạt những ý nghĩa vi diệu của đôi mắt:

Giàu đôi con mắt, đôi tay

Tay siêng làm lụng, mắt hay kiếm tìm

Hai con mắt mở, ta nhìn

Cho sâu, cho sáng mà tin cuộc đời

Rộng như lòng mẹ đưa nôi,

Lại say đắm mãi như người tình nhân

                     (Xuân Diệu)

Cõi riêng tư thầm kín sau khung cửa đó, hồn nhiên, mộng mơ, diễm tình, đã mang lại niềm ưu tư ray rứt cho thi nhân : 

Tôi không biết rằng lạ hay quen 

chỉ biết em mang theo nghê thường 

cho nên đôi mắt mờ hư ảo 

cả bốn chân trời chỉ có em.

                    Tương Tư (Nguyên Sa)

Nhìn vào đôi mắt, bạn có thể thấy người tình của mình đang tuyệt vọng đau khổ tận cùng, tâm hồn bủa vây như một con thú thương tổn nặng nề, để từ đó những giọt lệ đau thương của người tình cứ triền miên nức nở tuôn trào … và người thơ ước nguyện hàn gắn vết thương tâm mòn mỏi kêu đau: 

Khi em khóc tôi biến thành.... nước mắt 

chảy giùm em - cho cạn sạch nỗi niềm 

để mắt em xanh - để môi em mềm 

tôi là lá giữa buổi chiều.... sắp tối

                   Hiến Chương Tình Yêu (Du Tử Lê)

Khi người yêu ngủ, đôi mắt nhắm lại, đắm chìm vào cõi mộng xa vời, và bên tai là những lời nhỏ nhẹ êm ái, thiết tha chân tình và nồng nàn say đắm:

Khi em ngủ màn đêm hờ khép kín

Hạt sương nằm thõng thượt đợi trên mi

Đêm thảng thốt muôn vì sao bật sáng

Lá rung cành thở nhẹ tiếng thầm thì

Khi em ngủ tôi là người gác cổng

Bởi mắt em: cánh cửa ngọc thiên đàng

Lòng tôi đó: gối chăn đầy hơi ấm

Ngủ đi em ! ấp ủ giấc mơ vàng ...

                    Khi Em Ngủ (Vương Ngọc Long)

Một nhà văn đã nói ánh mắt tình nhân có thể làm cho "vũ trụ nổ tan từng mảnh, đại hồng thủy dâng tràn …" có quá đáng hay không ? Nhưng chắc chắn ánh mắt sẽ lóe lên những chia chớp có những hấp lực vô cùng mãnh liệt đến nỗi :

Em chưa một lần biết nói tiếng yêu

Nhưng em sợ nhìn vào đôi mắt

Đôi mắt của lửa trời sấm sét

Đôi mắt của Bonaparte nhìn Joséphine

Ánh mắt làm tâm linh em run rẩy

Dù đang ở giữa trời hè …

                 Giọt Sương Trong Đời (Hồ Đắc Thiếu Anh)

Những đôi mắt âu yếm đó là những viên ngọc quí khi ẩn nấp trong nhau thì cuộc đời nầy sẽ mãi là một mùa xuân vi diệu tuyệt vời giữa muôn ngàn hương sắc ngất ngây hồn người :

đôi mắt anh em giấu vào trong mắt 

lệ riêng em trong suốt mắt hai ta 

môi của anh em giấu vào trong miệng 

ngậm hương thơm của một mối tình xa 

bàn tay anh em giấu vào trong áo 

ngực rất hiền nở vội một đóa hoa

                       Giấu (Trần Mộng Tú) 

tôi hỏi hết lòng sầu hay mắt đẹp? 

xưa tuy xa, nay lại quá muôn trùng 

hỡi người duyên, người thương nhớ tôi không ? 

tôi yêu lắm, dẫu tình chưa giãi hết 

và...tôi khóc những khi trời rất đẹp... 

                          Muôn Trùng (Hồ Dzếnh) 

Đắm đuối nhìn em mắt nói nhiều 

Nguồn ân mạch ái biết bao nhiêu! 

Em neo thuyền mến trong hồ mộng 

Neo cả tình anh nhẹ nhẹ xiêu ...

                           Mắt Em Yêu (Đỗ Quý Bái)

Cái "cửa sổ tâm hồn" đó bàng bạc trong thơ văn nhạc, không phải lúc nào cũng bình an, giản dị, và yên ngủ như mặt hồ tĩnh lặng . Có những lúc chính con mắt đã bùi ngùi rơi lệ, thắm đượm tình người, khóc thương cho bạn, cho sự nghiệt ngã của cuộc đời, cho sự bất lực và hữu hạn của con người trước bi kịch của đời sống và lịch sử :

Bỏ trăng gió lại cho đời 

Bỏ ngang ngửa sóng giữa lời hẹn hoa 

Bỏ người yêu, bỏ bóng ma 

Bỏ hình hài của tiên nga trên trời 

Bây giờ riêng đối diện tôi 

Còn hai con mắt khóc người một con 

                         Mắt buồn (Bùi Giáng)

Niềm lạc quan thật mong manh như ngọn đèn dầu trong gió, đôi mắt đó đã phản ảnh nỗi thống thiết của sầu hận bi oán mà người thơ muốn bộc bạch trần tình nỗi lòng với đất trời, muốn chia sẻ cái mâu thuẫn sâu xa giữa cảm xúc và thân phận trái ngang cay đắng của con người. Đôi mắt đã nói nên những trăn trở xúc động của con người về cuộc sống. Trước ngưởng cửa của đôi mắt, người thơ đã băn khuăn nghi vấn và hoài nghi về triết lý bi đát trong nhân sinh quan cuộc đời . Cái ray rứt khắc khoải của Bùi Giáng qua chữ nghĩa huyền hoặc đó đã tạo nên luồng cảm xúc cho nhạc sĩ họ Trịnh viết thành ca khúc:

Còn hai con mắt khóc người một con

còn hai con mắt một con khóc người.

Con mắt còn lại nhìn cuộc đời tôi

nhìn tôi lên cao nhìn tôi xuống thấp.

Con mắt còn lại nhìn cuộc tình phai

tình trong hai tay một hôm biến mất.

Con mắt còn lại là con mắt ai

con mắt còn lại nhìn tôi thở dài.

                    Con Mắt Còn Lại (ý thơ Bùi Giáng, nhạc TCS)

  

Tình cảm của con người biến hóa vô lường, buồn vui chan hòa lẫn lộn . Cũng chính con mắt "cửa sổ của tâm hồn" đã hé mở niềm hân hoan vô tận, pha trộn một chút buồn thầm lặng cho những kẻ mới quen nhau gặp nhau lần đầu, nhìn nhau mà chẳng biết nói năng chi :

Ô kìa người ấy loanh quanh 

Một mình đứng lại dãy hành lang xưa 

Nghe lòng có chút đong đưa 

Khi đôi ánh mắt lại vừa chạm nhau . 

                     Ánh Mắt Tựu Trường (Đoàn Vị Thượng )

Anh tưởng chỉ cần trông thấy thôi 

Là em hiểu rõ lòng anh rồi. 

Mối tình chan chứa trong đôi mắt, 

Anh biết làm sao nói những lời… 

                     Hờ hững (Tế Hanh)

nét thơ ngây đầy khuôn mặt tinh anh 

đôi mắt biếc kiếm tìm và lẩn trốn 

ngực dồn dập giòng máu thời mười bốn 

vai no đầy nguyên liệu tuổi thèm yêu

                      Trên Sân Trường Bữa Ấy (Luân Hoán)

cho tôi có

ánh mắt nhìn tình tự 

tôi xin kể chuyện tình thời áo trắng 

đôi mắt lén nhìn nhau lời hò hẹn 

tình không hẹn bỗng nhiên thành tri kỷ

bát ngát hồn ai cảm yêu thương 

như trận mưa rào mang nhớ nhung

                     Xin Chút Tình Quê (Trần Thị Hà Thân)

Mắt không nói nên lời, nhưng mắt đã đem lại sự kỳ diệu của ngôn ngữ con người, thầm lặng, không phát thành lời, nhưng lại tạo được những âm thanh siêu hình để con người hiểu nhau. Cái hấp lực của đôi mắt mạnh như nam châm, như luồng điện, như hào quang thu hút :

Ôi ! cặp mắt của người trong tơ ngọc 

Sáng như gươm và chấp chóa kim cương ! 

Mỗi cái ngó là một vì sao mọc ! 

Mỗi liếc yêu là phảng phất mùi hương . 

Hai mắt ấy chói hào quang sáng ngợp 

Dẫn hồn ta vào thế giới thiêng liêng, 

Hớp nhiều trăng cho niềm trinh rất ngớp 

Say nhạc hường nổi bổng giữa đào nguyên

                      Cặp Mắt (Bích Khê)

Đôi mắt là sản phẩm nghệ thuật của bao áng thơ tình tuyệt vời. Mắt là mộng, là mơ, là nhớ, là thương, là tình, là cả một hồ Thơ lung linh huyền ảo để thi nhân phải chìm đắm ngụp lặn chơi vơi … Hình ảnh của đôi mắt là đặc trưng biểu hiện của nghệ thuật tạo hình, đã phát ra những làn sóng âm thanh dìu dặt của nhạc thơ: rượu đây ướt đỏ môi mềm, tình đây gọi nắng bên thềm trổ bông, tim ta thắm mực má hồng, em ngồi ta vẽ chân dung em cười ... và trên bức chân dung rạng rỡ đó , ánh mắt của em phải làm hồn ta lạc phách thành thơ ...

Mắt em là một hồ Thơ

Lung linh trong nắng mộng mơ một mình

Mắt em là một rừng Thu

Xạc xào nắng sớm, vi vu gió chiều

Mắt em hơn mắt nai tơ

Dịu dàng yểu điệu ngác ngơ tuyệt vời

Mắt em hơn mắt bồ câu

Sáng ngời tuyệt mỹ huyền châu nào bằng

Mắt em đã trộm hồn tôi

Một đời tôi lội trong hồ mắt em 

                      Đôi Mắt Thơ (Sóng Việt)

Mắt là hình ảnh của bốn mùa mưa nắng, hoa cỏ ngát hương, trăng sao bàng bạc, sương mai buổi sáng, hoàng hôn chiều tà, của những bất ngờ tư duy thầm kín, những ngẫu nhiên cảm xúc dâng đầy, của những chung tình ước hẹn cùng năm tháng. Hình ảnh thiên nhiên mưa nắng vô thường chập chờn trong ánh mắt như những sợi dây vô hình trói buộc đời người với tình yêu muôn thuở :

Ngây ngất tình em trong nắng dại

Trót đã yêu thầm, biết yêu ai ?

Nắng có trải dài trong khóe mắt

Cho linh hồn rực sáng đêm dài…

                        Nắng Trong Mắt Em (nhạc Đức Minh, thơ VNL)

Thuyền tình không bến lênh đênh 

Mưa rơi trong mắt buồn tênh một đời 

Hôm nao chợt ước hoa cười 

Cho ai ghé bến yêu người trong mơ

                       (Bùi Vi Thiện)

Giọt mưa chiều nay hay là nước mắt em. 

Giọt mưa chiều nay hay là tiếng hát em. 

Tiếng hát nức nở của con tim, 

Tiếng hát đau khổ kiếp cô đơn, 

Buồn như tiếng mưa chiều. 

Giọt mưa chiều nay hay là tiếng vấn vương. 

Giọt mưa chiều nay hay là tiếng nhớ thương

                   Giọt Mưa Chiều Hay Nước Mắt Em (nhạc Nguyễn Hữu Thiết)

Mưa trong mắt em mưa trong bóng đêm 

Từng giọt mưa rơi rơi nhạt nhòa trên đôi môi 

Thôi tiếc chi người hỡi 

Mưa trong mắt em 

Mưa nghe xót thương 

Còn gì đâu em ơi chỉ còn anh đêm nay 

nhìn giọt mưa

giọt mưa trong mắt em 

                   Mưa Trong Mắt Em (Vũ Tuấn Đức) 

xin bầu trời đêm nay lên cao 

và đôi ta sẽ tìm về nhau...

trong mắt môi khát vọng hôm nao 

cho vòng tay sưởi ấm tình trao 

ta hát vang lời ca say đắm 

hoàng hôn về trong mắt duyên tơ

                   Hoàng Hôn Trong Mắt Em (Trường Đinh) 

Từng làn thu êm như hương hoa 

từng mùa thơ trao nắng quê nhà 

Em thêu nhánh hồng bên giòng sông xưa 

Trong mắt môi nồng, em là biển nhớ 

Anh trong em là cơn mưa 

Anh trong em là gió mùa

                   Trong Mắt Em Là Biển Nhớ (thơ Trường Đinh- nhạc Ngô Thụy Miên)

Trong đôi mắt em là cả một mùa xuân vi diệu, an lành, cỏ hoa tình tự, chim non ríu rít trên cành: em hồn nhiên dễ thương lời chim sẻ, nhả Xuân thì mơn mởn lối tôi về, mắt lá răm say tình tôi chắt ngọt, chút mưa chiều mòng mọng ướt bờ mi ... 

Ta thấy xuân hồng trong mắt em 

Long lanh ngàn âu yếm êm dịu 

Để ta chợt thấy lòng ta bỗng 

Có những niềm vui nhỏ không tên

                    Xuân Hồng (Vũ Thư Nguyên)

Và mùa xuân trong đôi mắt em

Là mùa xuân anh mãi đi tìm 

Và mùa xuân trong đôi mắt em 

Anh đợi mong 

Và mùa xuân trong đôi mắt em 

Là mùa xuân chan chứa hy vọng 

Và mùa xuân trong đôi mắt em 

Anh mãi chờ trông...

                     Mùa Xuân Trong Đôi Mắt Em (nhạc Đức Huy)

Trong đôi mắt thấy cả trời mây vời vợi giữa khung trời thu lồng lộng :

Đôi mắt kinh kỳ thương nhớ ai ? 

Mà sao ướt quá bờ mi dài 

Trời mây vời vợi buồn trong ấy 

                         Xa mấy thu rồi ... Ôi vẫn say ! Đôi Mắt Kinh Kỳ (Sông Kiên)

Đôi mắt cũng là biểu tượng hình ảnh của quê hương yêu dấu ngàn trùng. Dù năm tháng trôi qua biền biệt, bóng hình của cố quận làng xưa vẫn chập chờn ẩn hiện trong ánh mắt vương vương nỗi sầu ngậm ngùi hiu hắt giữa khung trời thơ mênh mang hoài vọng. Ánh mắt đã đưa hồn thơ trải rộng khắp phương trời, giao động nhớ thương, trăn trở cội nguồn, giữa chín chiều quạnh hiu :

Mắt người mang cả quê hương

Lòng ta mang cả đoạn trường tháng năm

  

"Đôi mắt người Sơn Tây, u uẩn chiều lưu lạc, buồn viễn xứ khôn khuây" … đã tỏa ra những tia nhìn u uẩn, khát vọng một phương trời diệu vợi nào đó. Những ánh mắt rưng rưng đau đáu hướng về một chân trời quê có thể là những giọt nước mắt chan hòa mồ hôi, máu lửa, dấy lên nỗi căm hờn và tủi nhục … Một đôi mắt u trầm, đơn bạc đượm màu sương khói của núi rừng quê hương, với hoài vọng thiết tha "ngày trở lại quê hương, khúc hoàn ca rớm lệ"

Vừng trán em vương trời quê hương 

Mắt em dìu dịu buồn Tây Phương 

Tôi thấy xứ Đoài mây trắng lắm 

Em có bao giờ em nhớ thương 

Từ độ thu về hoang bóng giặc 

Điêu tàn thôi lại nối điêu tàn 

Đất đá ong khô nhiều ngấn lệ 

Em có bao giờ lệ chứa chan

                         Đôi mắt người Sơn Tây (Quang Dũng)

Khi Thiền sư Tuệ Sỹ mãi băn khuăn với nỗi đau của vận nước "Sầu trên thế kỷ điêu linh / Giấc mơ hoang đảo thu hình tịch liêu / Hận thù sôi giữa nắng chiều / Sông tràn núi lở nước triều mênh mông / Khói mù lấp kín trời Đông / Trời ơi tóc trắng rũ lòng quê cha", tinh thần của Tuệ Sỹ vẫn can trường, bất khuất, dù phải chấp nhận ngục tù tăm tối, vẫn không chùn lòng .. Những ánh mắt sáng quắt vẫn hun hút về một phương trời duy nhất: đó là Tổ Quốc quê hương muôn vàn yêu dấu...

Tôi vẫn đợi những đêm đen lặng gió 

Màu đen huyền ánh mắt tự ngàn xưa

Nhìn hun hút cho dài thêm lịch sử 

Dài con sông tràn máu lệ quê cha.....

Rồi trước mắt ngục tù thân bé bỏng 

Ngón tay nào gõ nhịp xuống tường rêu 

Rồi khép lại hàng mi về Cõi Mộng 

Như sương mai như bóng chớp mây chiều.

                       Tôi Vẫn Đợi (Tuệ Sỹ)

Nơi miền đất lưu đày, cái niềm u uẩn sâu kín dằn vặt người thơ nhất là khi nhớ lại những biến cố lịch sử đầy tang thương của quê hương yêu dấu một thời nơi đó có hình ảnh của người cha anh dũng bảo vệ non sông, của người mẹ già nhẫn nhục một nắng hai sương. Đôi mắt của người cha kiên cường như khơi lại những kỷ niệm đau thương từ đáy huyệt sâu:

Dấu đi những món nợ đời tôi chưa trả hết 

Tôi nợ cha đôi mắt trừng khi chết 

Nợ mẹ già dòng máu chảy trong tim 

Lời Thú Tội (Trần Trung Đạo) 

Ta đi tuyết đổ lên đời trắng 

Mưa buồn như mắt mẹ đêm khuya 

Chùa xa ai giục hồi chuông đổ 

Hay tiếng ru con dưới mộ phần 

Cả đời ta chưa yên giấc ngủ 

Chập chờn mộng mị trắng thâu canh

                   Nhớ Núi Thương Rừng (Trần Trung Đạo)

Những phấn đấu gian khổ cho sự sống còn, những uẩn ức phẩn nộ, ngậm ngùi đắng cay, khổ lụy lao đao, đày ải truân chuyên của kiếp người ly hương, đối diện trước bờ tử sinh, đã đem lại những ánh mắt "ảo giác" khác lạ trong cuộc đời, giữa thăng trầm hưng phế của lịch sử, mà tác giả "Thiên Sử Thi của người vượt biển" đã diễn tả :

Trời ơi !

Khát cào khát cấu tim gan!

Khát khô môi bỏng khát càng khát thêm

Mắt ảo giác, khát cuồng điên !

Miệng khô há hốc gục trên sàn tàu !

  

Trong khi đó ở quê nhà thăm thẳm, Mẹ già tóc ngày thêm sợi bạc, nước mắt lưng tròng, vẫn ngày đêm đau đáu đợi chờ mòn mỏi:

Mẹ già nước mắt đầy vơi

Quê nhà ngong ngóng chờ hoài tin con

Hồn con hóa hiện kiếp chim

Hải âu phi xứ đi tìm Tự Do ! 

                    Phong Ba Chợt Đến (Đào Văn Bình)

Ánh mắt của quê hương phải là ánh mắt Mẹ Hiền của một đời lo toan, tần tảo, hy sịnh chịu đựng chẳng ngại ngần ..một hai nắng sớm mưa chiều, bôn ba cuộc sống nhiễu điều phận dâu, đêm dài trắng mắt canh thâu, ngày qua bước vội gánh sầu nặng mang ....

một lần bỏ quê nhà đi mãi 

có mẹ buồn mắt mẹ long lanh 

chốn quê mình thương nhớ xót xa 

loài hoa cỏ như em nhỏ dại

                        Em Một Đời Rong Ruổi (Trần Thị Hà Thân)

Những địa danh, những nơi chốn quê hương đã là tên gọi của những ánh mắt thân thương : Đôi Mắt Người Sơn Tây, Đôi Mắt Huế, Đôi Mắt Pleiku ..

Rồi một sáng xuân mơ ta thức dậy

Hoa vàng bay lất phất ngát tâm đào

Chim ríu rít reo vui tình Tôn nữ

Người nhớ người cây lá bỗng xôn xao

Đôi mắt Huế khép hồn ta chới với

Nhận ra mình giọt nắng đọng trên môi

Đôi bướm mỏng trên cành xuân tha thướt

Đậu hay bay chắc phải đợi ý người ...

                              Xuân Mơ (VNL)

Màu mắt Huế đem lại những hình ảnh lung linh, huyền ảo, cho hồn thơ phải thao thức, cho người thơ phải trằn trọc níu kéo những chuỗi ngày ấu thơ của ký ức xa xăm, của thương nhớ ngọt ngào, của tình yêu tha thiết nồng nàn :

Anh vịn vào màu Huế để yêu em

Trước thành quách bao đời em cứ trẻ

Sông Hương chảy thon mình qua dâu bể

Anh mượn vành nón Huế buổi về thăm.

.................................................

Anh vịn vào màu mắt những ngày xa

Những uẩn khúc trong điệu hò mẹ hát

Những đèo dốc trong đời cha bất trắc

Mắt Huế nhìn thăm thẳm tới ngày xưa. 

                           Màu Huế (Trương Nam Hương) 

Dù xa hỏi lòng quên chưa 

Huế sang đông Huế buồn trong mưa 

Như mắt xưa chiều áo tím 

Giận anh nên bước đi ngoài mưa. 

Màu mắt Huế buồn rưng rưng 

Khiến cho anh suốt đời không quên 

Ôi mắt thơ đẹp ai oán 

Mà phong ba vẫn luôn đón chờ. 

                             Huế Mắt Xưa (nhạc Quốc Dũng) 

Em đẹp thế Pleiku ơi 

Trái tim tôi muốn vỡ tan rồi 

Không dám nhìn vào đôi mắt ấy 

Đôi mắt Pleiku biển hồ đầy 

Có hàng thông xanh trong ánh mắt em 

Có dòng Sê San trong đôi mắt em 

Tôi uống rượu cần say men say men 

Có ngọn lửa nào đang nhen chơi vơi 

                              Đôi Mắt Pleiku (Nguyễn Cường)

Quê hương trong đôi mắt muôn đời vẫn là những hình ảnh dấu yêu của đời người :

Có những đêm dài, anh ngồi nhìn hỏa châu rơi 

Nghe vùng tâm tư cháy đỏ xoay ngang lưng trời 

Những đóm mắt hỏa châu bừng lên trong màn tối 

Như mắt em sáng ngời, theo anh đi ngàn lối 

Những đêm không ngủ anh ngồi tâm sự cùng hỏa châu rơi..

                               Những Đóm Mắt Hỏa Châu (Hàn Châu)

Mang thân phận bèo bọt của đời ly khách tha phương, hình ảnh của quê hương cố quận, vườn xưa cảnh cũ, hình bóng cố nhân vẫn thấp thoáng đâu đây trong ánh mắt buồn thăm thẳm, đăm chiêu nhìn về một khung trời viễn mộng xa xăm, như Nguyễn Du đã tả nỗi nhớ nhà của Thúy Kiều khi ở lầu Ngưng Bích :

Tấc lòng cố quốc tha hương

Đường kia nỗi nọ ngổn ngang bời bời

Cánh hồng bay bổng tuyệt vời

Đã mòn con mắt phương trời đăm đăm

                                  Truyện Kiều (Nguyễn Du)

Những "con mắt trần gian" có thể tạo ra những hình ảnh tương phản trong lòng khách thơ, đôi khi ngọt ngào nồng ấm, lúc hắt hiu trầm lặng, khi dịu dàng thương yêu, lúc đắng cay thù ghét, bộc lộ tâm tư giữa bao chìm nổi chênh vênh trong biển đời dâu bể mù khơi bập bềnh sóng nước chẳng biết trôi về đâu … Đó là những ánh mắt của thân thiết gắn bó, của đau thương chia lìa, của nhớ thương tiếc nuối ..

Những con mắt tình nhân

Nuôi ta biết nồng nàn 

Những con mắt thù hận 

Cho ta đời lạnh câm 

Những mắt biếc cỏ non 

Xanh cây trái địa đàng 

Những con mắt bạc tình 

Cháy tan ngày thần tiên

                       Những Con Mắt Trần Gian (Trịnh Công Sơn)

Những con mắt đáng thương đáng nhớ trên cõi đời nầy đâu phải chỉ của người tình riêng tư , mà có thể là đôi mắt của một người bạn tri kỷ .Trong "Nốt Trầm Cuối của Khúc Tình Ca", nhà thơ Trần Hoan Trinh của "Tiếng Chim Ngoài Cửa Lớp" đã nhớ đến ánh mắt bơ vơ của người bạn tri âm, nhạc sĩ Trần Đình Quân :

Anh trở về đôi mắt bơ vơ

Vai nặng trĩu nỗi buồn trần thế 

Còn nhớ không Khúc Tình Ca Xứ Huế 

Lời tự tình một thuở thanh xuân?

                       (Trần Hoan Trinh)

Ánh mắt là bốn mùa mưa nắng, của cỏ hoa tình tự, của hương trời nhụy đất ngất ngây .. của vũ trụ vô biên, của tình yêu bất tận ...

"Bốn mùa nhung nhớ mênh mông ...Mắt em Xuân, Hạ, Thu, Đông diệu vời". Bốn mùa khe khẽ câu tình tự, dáng ngọc em về xõa tóc bay, kỷ niệm vây trùng khung trí nhớ, chuếnh choáng tình tôi sóng mắt đầy:

Mắt em ô cửa mùa Xuân

Nắng mai chan chứa, hương Xuân dạt dào

Gió Xuân mơn trớn má đào

Hoa Xuân rực rỡ, duyên chào tình Xuân

Mắt em phượng đỏ trưa Hè

Sân trường gợi nhớ tiếng ve gọi người

Vườn xanh, hoa bướm mong chờ

Sao khuya rạo rực ngỏ lời phượng yêu

Mắt em chiều tím đồi Thu

Trăng soi bàng bạc, thẩn thơ nai vàng 

Suối buồn róc rách âm vang

Nắng thu chan chứa tơ vàng mắt nai

Mắt em hiu hắt rừng Đông

Lá rơi về cội, mênh mông chim trời

Tình thơ gác trọ ai chờ

Ấm môi anh lạnh mơ hồ mắt em 

                              Mắt Em (Thái Sơn NDT)

Nói về đôi mắt đẹp của mùa Thu, chắc hẳn chúng ta sẽ nhớ đến câu trong truyện Kiều khi Nguyễn Du tả sắc đẹp của Thúy Kiều: "Kiều càng sắc sảo mặn mà, so bề tài sắc lại là phần hơn" … chắc chắn là nhờ đến đôi mắt mùa thu của Kiều:

Làn thu thuỷ, nét xuân sơn

Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh

                              Truyện Kiều (Nguyễn Du)

"Thu thủy" nghĩa là con mắt long lanh trong trẻo như dòng nước mùa thu. "Xuân sơn" là núi mùa xuân xanh thắm, ví với lông mày người con gái đẹp. Ngoài ra còn có từ "thu ba" tức là sóng mùa thu, mắt con gái lấp lánh trong sáng như sóng mùa thu .. mà ta thấy trong đoạn thơ:

Áng đào kiểm đâm bông não chúng,

Khoé thu ba rợn sóng khuynh thành, 

Bóng gương lấp loáng trong mành, 

Cỏ cây cũng muốn nổi tình mây mưa.

Chìm đáy nước cá lừ đừ lặn, 

Lửng lưng trời nhạn ngẩn ngơ sa, 

Hương trời đắm nguyệt say hoa, 

Tây Thi mất vía, Hằng Nga giật mình. 

                           Cung Oán Ngâm Khúc (Nguyễn Gia Thiều)

"Mắt xanh" như sóng nước hồ thu của Thúy Kiều đã được Từ Hải khen tặng là "con mắt tinh đời" ..Trong buổi đầu gặp gỡ, Từ Hải và Thúy Kiều đã tâm đầu ý hợp …

Khen cho con mắt tinh đời

Anh hùng đoán giữa trần ai mới già !

Một lời đã biết đến ta,

Muôn chung nghìn tứ cũng là có nhau

Thử đọc lại đoạn văn của Thanh Tâm Tài Nhân (Kim Vân Kiều truyện) –hồi 17- diễn tả mẫu đối thoại giữa Từ Hải và Thúy Kiều :

Minh Sơn (Từ Hải) hỏi : "Ta nghe nàng tới chốn này đã một năm qua mà chưa một ai lọt vào con mắt, điều đó có thực tế không ?"

Thúy Kiều đáp: "Người ta đồn đại quá lời, chứ thiếp tôi đây chẳng qua cũng phải chọn người mà kết giao, nhận xét phẩm hạnh mà đối đãi, cho nên chẳng dám vội đem gan óc gửi vào những đám tục trần ....

Minh Sơn mỉm cười mà rằng: "Khen nàng quả có con mắt tinh đời, anh hùng đoán giữa trần ai mà không nhầm lẫn"

Nàng rằng : "Đôi con ngươi của thiếp tức là cặp mắt để nhìn anh hùng, có đâu lại nhầm lẫn được ?"

Minh Sơn rằng : "Tốt lắm! Tốt lắm! Nếu vậy thì ta với nàng kể từ hôm nay đã gặp tri kỷ rồi đó " .

Từ Hải không khinh khi và trách móc Kiều bán thân ở chốn lầu xanh, mà còn đem tất cả tấm lòng thành thật, "tâm phúc tương cờ" (lòng dạ hẹn nhau) mà đối xử với Kiều rất chân tình tử tế . Người được nàng đem "mắt xanh – tinh đời" để ý phải xứng đáng là kẻ anh hùng quân tử. Đúng là đôi mắt tri âm tri kỷ của "trai anh hùng gái thuyền quyên" ..

Trong đôi mắt thân thương và trìu mến đã chứa đựng tất cả những hình tượng tự nhiên trong sáng, tình cảm thiết tha va trân quí nhất của con người : tình yêu nam nữ, tình yêu tổ quốc, tình gia đình, tình thiên nhiên …

trong mắt em 

chị thấy cả giòng sông 

rêu xanh cố đô hiền 

trong mắt em 

chị thấy gió đìu hiu 

quấn quyện làn sương mỏng 

trong mắt em 

chị thấy dáng mẹ hiền 

đang run rẩy trong đêm 

trong mắt em 

chị thấy trời gió cuộn 

sóng ào ạt đời em 

trong mắt em 

chị thấy giọt giọt đầy 

rưng rưng tràn mi mắt …

                 Trong Mắt Em (Phi Yên) 

Điểm tiếp cận đầu tiên khi hai người gặp nhau chính là những ánh mắt nhìn nhau. Những ánh mắt đó đã phát sinh những luồng giao cảm … thật dễ thương, dễ có thiện cảm, hoặc đáng ghét để muốn rời xa liền . Đôi mắt chính là trung tâm điểm quan trọng dễ thu hút và quyến rũ nhất trên khuôn mặt. "Màu nắng hay là màu mắt em …"

Chính màu sắc của đôi mắt cũng đã góp phần tạo nên những nét tuyệt vời có hấp lực làm đắm say người đối diện, mỗi màu sắc khác nhau đã tạo nên những dáng dấp riêng biệt làm cho cách nhìn thể hiện nhiều phong cách khách nhau : lúc hiền từ gợi cảm, lúc thật nồng nàn đắm đuối, lúc thông minh chinh phục, lúc ngây thơ trong trắng, lúc dây dưa mùi mẫn, lúc buồn chia ly não nuột …

dấu đi tình rã dưới chân,

trên đầu hư huyễn lá đan nếp sầu, 

tiền duyên ủ mộng lên nhau, 

kiếp sau thắp đuốc soi màu mắt em ...

                               (VNL)

Mắt trong thi ca có nhiều màu sắc diệu vợi … mà phải kể đến đầu tiên là mắt xanh .

Trong Truyện Kiều, Từ Hải biết tiếng Thuý Kiều là người tài sắc, chàng đến tìm Kiều ở thanh lâu và hỏi nàng:

"Bấy lâu nghe tiếng má đào

Mắt xanh chẳng để ai vào có không ?

Một đời được mấy anh hùng

Bỏ khi cá chậu chim lồng mà chơi!"

  

Mắt xanh bắt nguồn từ chữ "thanh nhãn", tức tròng mắt màu xanh đen, còn chung quanh là màu trắng. Có một truyền thuyết kể rằng : "Nguyễn Tịch sống đời nhà Tấn, là một trong bảy người hiền ở Trúc Lâm. Ông có nhiều tài năng thơ, đàn, hát đều giỏi. Tương truyền ông uống rượu có khi say liền sáu mươi ngày. Ông cho cuộc đời là đáng chán, công danh sự nghiệp là phù vân. Có những đêm trường quạnh quẽ với bình rượu bên người, thao thức năm canh không ngủ, ông đã tự hỏi: "bồi hồi hà sở kiến, ưu tư độc thương tâm" (bồi hồi thấy gì đây, lo lắng thêm đau lòng) . Có khi ông đánh xe đi chơi cùng trời cuối đất, rồi trở về, khóc lóc thảm thiết. Ông thường ước mơ một xã hội không kẻ thống trị, không có người giàu, người nghèo và mọi người được tự do, không bị trói buộc. Nguyễn Tịch có đôi mắt huyền bí lạ lùng; khi ông tiếp khách người quân tử hay người ông yêu thích thì mắt ông xanh đen; khi có khách người tầm thường hay ông không ưa thì mắt ông toàn lòng trắng ". Và từ đó "mắt xanh" có nghĩa là vừa ý bằng lòng.

Bể xanh lấp loáng tận trời xa,

Đây ngỡ màu xanh mắt tỏa ra. 

Nước bạc mài nên nghìn mũi kiếm, 

Đầm im rơi xuống một sao sa. 

                      Mắt Toả Sắc Xanh (Hồ Xuân Hương)

Màu mắt xanh biểu tượng cái đẹp nguyên trinh, yêu kiều, tha thiết và nồng nàn .. Một màu mắt tạo ra sự linh diệu ngập tràn cảm xúc. Ánh mắt đó "không chấn song...mà cầm gian Nhật Nguyệt " :

Mắt xanh con chim chài 

Đậu trên cành thầm lặng 

Nàng soi cùng bóng cây 

Em nghiêng thân hoa gầy 

Mắt hé mầm lá biếc 

Ta nửa đời đơn chiếc 

Tựa gốc nàng "tọa vong" 

Mắt em không chấn song 

Mà cầm gian Nhật Nguyệt 

Ơi hỡi! Nàng xanh biếc 

Thả đôi mắt tình bay 

Ta xòe hồng đôi tay ….

                        Mắt Xanh (Phạm Thiên Thư)

Chưa gặp em tôi vẫn nghĩ rằng

Có nàng thiếu nữ đẹp như trăng

Mắt xanh lả bóng dừa hoang dại

Âu yếm nhìn tôi không nói năng... 

                       Tự Tình Dưới Hoa (Đinh Hùng)

Nuớc buồn cũng bởi mắt em xanh

Hồ biển rưng rưng biếc mấy thành?... 

                       Nụ Cười Thương Nhớ (Đinh Hùng)

Tôi nhìn cặp mắt trong xanh ấy 

Để thấy hồn tôi trong mắt xanh. 

Thuyền mộng lênh đênh vào xứ lạ, 

Chèo đưa nét nhạc lượn mong manh.

                       Hương (Đinh Hùng)

Thi sĩ Nguyễn Nhược Pháp (tác giả bài thơ Đi Chùa Hương) với những câu thơ hóm hỉnh, thanh tao, đầy thi vị, với vài nét phát họa đơn sơ đã đưa trí tưởng người đọc sống lại những ngày xưa thân ái, giữa thoáng buồn vui lẫn lộn của lứa tuổi đầy hồn nhiên, xao xuyến, bâng khuâng, e thẹn, ngập ngừng qua đôi "mắt xanh nhìn man mác" ...

Cuối đầu nàng tha thướt

Yêu kiều như mây qua

Mắt xanh nhìn man mác

Mỉm cười vê cánh hoa

                         Tay Ngà (Nguyễn Nhược Pháp)

Màu mắt tím cũng phảng phất trong thi ca. Có thể chúng ta không thấy màu mắt tím trên cặp mắt giai nhân ở ngoài đời, nhưng màu tím đó đã tượng trưng cho những gì đậm đà da diết, cái duyên dáng êm đềm, sâu đậm khó diễn tả, đã tạo sự kỳ diệu cho tâm linh. Một màu mắt mang chút gì huyền ảo pha trộn mộng mơ lãng đãng với nỗi buồn thấm thía khó diễn tả :

Mắt em tím để hồn anh mơ mộng 

Đêm tương tư tha thiết bóng hình ai 

Hoa tàn phai mùi hương xưa phảng phất 

Em đi rồi ngàn nỗi nhớ vây quanh 

                       Mắt Tím (Bảo Cường)

Màu mắt biếc tượng trưng cho sự trong sáng và ngây thơ, một màu mắt không bị vẫn đục vì gió bụi của thời gian. Bài thơ Tống Biệt Hành của Thâm Tâm đã diễn tả sự xao xuyến bâng khuâng của buổi tiễn đưa bịn rịn và lưu luyến kẻ ở người đi, khi có sự xuất hiện đột ngột của người em gái với đôi mắt biếc … làm sóng lòng phải dạt dào chao động , khi mà "bóng chiều không thắm, không vàng vọt . Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong?" và cô gái thẹn thùng trao kỷ vật "chiếc khăn tay" đẫm lệ cho người đi:

Trời chưa mùa thu, tươi lắm thay,

Em nhỏ ngây thơ, đôi mắt biếc

Gói tròn thương tiếc chiếc khăn tay

                      Tống Biệt Hành (Thâm Tâm)

Ánh mắt biếc đó đã tạo những gợn sóng lăn tăn trên những dòng sông thơ nhạc triền miên chảy mãi về một chân trời vô tận, làm xao động tình người khôn nguôi, dù một mai kia hai kẻ xa cách nhau ở bất cứ một chân trời góc bể nào . Có hình ảnh nào thật dễ thương và trữ tình như :

Đôi mắt biếc hồn nhiên mầu nắng hạ,

Bờ mi cong khép nép dáng thu buồn,

                      (Mùi Quí Bồng)

đã gợi nhớ hình ảnh sầu mộng của người em gái thơ ngây:  

Của những đêm sầu tím hồn thao thức, 

Và những ngày vàng ấm tóc mây buông.

                      (Mùi Quí Bồng)

Ánh mắt biếc đó cứ vương vấn hoài một kỷ niệm xa xăm nào đó, khó phai nhòa trong trí tưởng :

Mắt biếc năm xưa nay đâu 

cánh sao còn đây tóc mây nào bay 

Phố vắng mênh mang mưa rơi 

ước mơ nào nguôi tình đã phai rồi 

                     Mắt biếc (nhạc Ngô Thụy Miên)

Mắt em sóng biếc gợi buồn, 

Tóc mây buông thả gọi hồn tơ vương, 

Đôi bờ tinh thể kim cương, 

Dạt dào ngắm mãi anh thương từ đầu

                       Mắt Biếc (Việt Hải)

nhất là tuổi học trò hồn nhiên trong trắng, ngồi trong lớp mà hồn thả tận đâu đâu:

bên kia lớp em ngồi hong sách vở 

tuổi mười lăm anh đâu thể nói gì 

em còn nhỏ, em chỉ là mắt biếc 

dấu trời xanh trong cửa sổ linh hồn

em chỉ là mắt biếc 

                       (Vỹ Nhi)

Một ánh mắt bất chợt, một bóng dáng dịu dàng tha thướt nào đó ngẫu nhiên bắt gặp trên đường đời xuôi ngược, một hình ảnh bình dị chân quê ngập ngừng lặng lẽ, bên dòng sông bập bềnh trăng nước vơi đầy, tỏa hương thơm ngào ngạt vào khu vườn thân thiết ban sơ, hồn nhiên, lưu luyến của thuở ban đầu ai mà chẳng có ... 

Đôi mắt ai ngang qua 

vướng hồn tôi ở lại 

chia tay về nhớ mãi 

đường đi mộng trải dài 

Đôi mắt ai thôi miên 

thêm nụ cươì ngoan hiền 

khiến lòng tôi xao xuyến 

chợt thấy đời bình yên 

Đôi mắt ai hay khóc 

như cơn mưa mời mọc 

loang hồn tôi thấm ướt 

cho hoa đời nẩy lộc 

Đôi mắt ai độ lượng 

trong em cả thiên đường 

tôi thẫn thờ vương vấn 

ôi đôi mắt tôi thương .... 

                    Đôi Mắt (Mỹ Ngọc) 

Mắt nâu huyền như hạt dẻ … đã làm cho cả đồi núi rừng thu sững sờ ngơ ngác. Tiếng sương mù huyền ảo giao hưởng với tiếng lá vàng rơi, đã tạo nên những chuỗi âm thanh trác tuyệt với những nhịp rung chơi vơi bất tận:

Này yêu dấu mùa thu về hôm nao

Em thả tóc xanh bay theo mây đào

Em thắp hồn lên nâng cao ý nhạc

Trong lời ru biếc có ánh trăng sao

Này em nhé mắt nâu qua rừng thu

Trông bóng thời gian nhả tiếng sương mù

Chiều rơi lá chín thương em hương lụa

Anh nhặt thu về xây tím áng thơ

Này em hỡi dòng sông trôi xa xôi

Nhạc vỡ trong lòng nhạc ứa đầy vơi

Chiều sao hoang vắng vàng phai sắc lá

Anh viết tình thu trên môi em thôi

                         Thu Về Hôm Nao (Phạm Anh Dũng)

Đôi mắt huyền đen nhánh, tròn xoe, long lanh như hạt nhãn, thật dễ thương và dễ say đắm hồn người .. khi ánh mắt đưa ngang :

Bực mình con mắt liếc ngang 

Để tim lỗi nhịp tơ đàn run nhanh 

Như tia chớp liếc trời xanh 

Để mây vần vũ hóa thành mưa rơi! 

Chỉ là cái liếc ngang thôi 

Mà mơ mộng mãi bởi đôi mắt huyền 

Mắt nhìn như nụ cười duyên 

Để đôi má lúm đồng tiền dễ thương 

Hè về tạm biệt mái trường 

Xa con mắt liếc buồn vương vấn lòng 

Biết rồi có gặp lại không 

Giữ con mắt liếc nằm trong mắt mình. 

                            Con Mắt Liếc Ngang (Vũ Hải Đoàn)

Tôi nhớ ngày qua 

Xinh xinh cô em đôi mắt dịu buồn 

Hồn đắm mơ say 

Tim tôi rộn ràng tình đầu mong nhớ 

Đôi mắt huyền ơi, rung lên bên tôi đôi tim nhịp nhàng 

Ngày tháng xuôi sang 

Cô em hững hờ tình tôi thờ ơ 

Đôi mắt huyền ơi 

Hay chăng tôi yêu say sưa nồng nàn 

Đã mấy thu sang 

Duyên em hững hờ, tình tôi thờ ơ 

                             Đôi Mắt Huyền (nhạc Thông Đạt)

Biển màu của mắt ... nhất là đôi mắt u hoài của người con gái Tôn Nữ là tâm hồn của Huế thơ, Huế mộng, Huế thương, Huế nhớ, Huế tình ... dù ở bất cứ phương trời nào xa ngái...nôn nao lòng kẻ đi đã lâu mà chưa về lại :

Hương Giang nào biết nông sâu

Thuyền tôi chìm giữa biển mầu mắt em 

Môi thơm xinh nụ cười hiền

Giọng em rất Huế như chim gọi mùa ...

                                 Bài Thơ Tôn Nữ (Phạm Ngọc)

Đôi mắt là nguồn cảm hứng dạt dào bao la, là cái rung động man mác trữ tình, là xúc cảm hồn nhiên dịu dàng, là những hình ảnh thần tiên, thầm lặng, êm ái, ngọt ngào, lắng động và bất chợt ru em ngủ ….

Nhắm đi đôi mắt mơ huyền

Thả hồn trôi nhẹ chiếc thuyền mong manh

Thuyền ai đầy ắp tình xanh

Gió đưa thuyền nhẹ lên gành suối tiên

Ngủ đi đôi mắt nai hiền

Thuyền ơi chèo gánh ưu phiền ra khơi

Giữa giòng tình bỗng chơi vơi

Bám theo bèo nổi tình bơi theo thuyền

Say đi đôi mắt nâu huyền

Trương Chi tiếng sáo nghiêng nghiêng thuyền tình

Dưới trăng giờ có đôi mình

Mái chèo khua nhẹ rung rinh sao trời ...

                               Mắt Mơ (VNL)

Như vậy thì màu sắc của mắt là một trong những cái duyên dáng để điểm tô nhan sắc của phái đẹp .Theo một Tạp Chí Thời Trang Trẻ : "chỉ với những hộp màu đơn sắc, bạn hãy tìm cách thể hiện tình cảm qua ánh mắt và đó cũng chính là nghệ thuật trang điểm biểu cảm nhờ vào cách tạo chiều sâu cho đôi mắt" và cũng đã phân loại nhiều kiểu trang điểm khác nhau dựa trên màu sắc , tạo nên những ánh mắt sắc sảo kiểu nữ hoàng Cleopatre, mắt mơ màng quyến rũ, lạnh lùng thu hút, đôi mắt buồn như đang chờ đợi, đôi mắt ngây thơ trong sáng, mắt sâu thẳm trầm lặng, nồng nàn ấm áp, hoặc lối trang điểm gọi là "mắt ấn tượng" làm trong sáng và nổi bật trên khuôn mặt phụ nữ .

Nỗi niềm suy tư từ đôi mắt đẹp khó mà chắp cánh bay đi, cứ ám ảnh và quanh quất mãi đâu đây. Đó là điểm tựa với tất cả hân hoan, tin yêu và hy vọng . Đôi mắt đó là cõi thiên tiên để tâm hồn bay vào trú ngụ, thả lòng dạo chơi thanh thản và thật bình an …

Bạn thân, yêu bạn vì đôi mắt đẹp,

Linh hồn ta bất định sẽ lênh đênh

Lả lướt, giữa sóng mắt yêu của nàng.

Ta muốn thoải mái trên cánh thời gian

Chìm sâu đôi mắt ngây thơ của ta

Trong nước hồ đẹp vô ngàn của bạn.

Giữa xanh ngọc bích của đôi mắt trong

Thuyền ta mê say lượn duới liễu hè.

Bạn cứ mở đôi mắt xanh sáng suốt

Ta bơi hạnh phúc trong hồ trân châu .

                               Vì Đôi Mắt Đẹp (Xuân Duyệt - Duyên Thương)

         (dịch từ bài thơ Pháp Ngữ "A une dame, Acupunctrice "của chính tác giả)

Đi giữa khu vườn xuân đầy thơ mộng, có những chàng trai cảm thấy đời buồn vui bất chợt vu vơ, dù khu vườn đầy hoa thơm cỏ lạ, nhưng trong lòng vẫn cảm thấy thiếu vắng một cái gì đó, bâng quơ, nhẹ nhàng, phải chăng … một ánh mắt dịu hiền : 

Đi mê man giữa khu vườn 

hoa và hoa vẫn như tuồng thiếu hoa 

thiếu mùi hương ngấm trong da 

thiếu đôi mắt ướt liếc qua mỗi ngày 

tưởng rằng thiếu 

có đâu hay 

em là hoa nở mỗi giây tuyệt vời 

Và em, hoa nói tiếng người

                        (Lê Hân)

Ánh mắt trìu mến của dỗi hờn duyên dáng và nhớ thương đậm tình, những lời trách yêu ngọt ngào, êm ái làm sao . Đó là những khát khao giao cảm, những rung động dịu dàng, xao xuyến tâm hồn thi nhân: 

Bởi mắt nhớ ai nên mắt dỗi

Tội tóc hờn có lỗi chi đâu

Bởi mắt nhớ ai nên mắt ướt

Tội tim buồn sướt mướt đêm thâu...

                     (Vương Uyên)

Đôi mắt đã được các thi nhân diễn tả bằng những hình ảnh trừu tượng hoặc cụ thể, huyền hồ hay chân thật . Dù là hình ảnh thế nào chăng nữa, mỗi biểu tượng của đôi mắt cũng đều có sức hấp dẫn và âm hưởng riêng biệt, đã đem lại những nỗi nhớ thương ăm ắp trong tình yêu tha thiết dâng đầy, cho nỗi lòng tương tư da diết ngày đêm. Mỗi hình ảnh tiêu biểu của cánh "cửa sổ linh hồn" đều mang những nét tinh tế, lúc nhẹ nhàng thanh tao, lúc tê tái nao lòng, lúc lặng lẽ mơ màng, lúc xúc động bất ngờ … đã tạo nên những nhịp tim rung động cho thi nhân Đôi mắt đã đem lại thi ảnh tuyệt vời, âm điệu trầm bổng réo rắt, cái trực giác thâm sâu chiếm trọn cả tâm hồn thi nhân . Nhìn vào đôi mắt, là thả hồn phiêu du vào cõi mộng, giao hưởng với sắc màu và âm thanh, dấn thân đi tìm tòi và khám phá những khung cảnh mê hoặc, lạ lùng, mơ hồ, quyến rũ làm sao … 

Ngày xuân mắt lá về gần 

Xanh màu tóc, xanh bàn chân bé rồi 

Thơm tho đất một chỗ ngồi 

Cánh hoa vàng dại bồi hồi nở chưa . 

                         Mắt Lá (Từ Kế Tường )

Mắt nai tơ thật hiền diệu, khe khẽ êm ái làm sao ….

Ô kìa, đôi mắt nai tơ 

Vì ai ta lại làm thơ yêu đời

                        Tập Nói (Nghiêm Xuân Cường)

Tròn xoe đen nhánh mắt nai, 

Không gian thu nhỏ mắt ai mơ huyền, 

Em nhìn nháy mắt làm duyên, 

Duyên về đáy mắt đảo điên một trời ...

                          Ngủ Mê Trên Đôi Mắt (Việt Hải)

Em nhớ về ai 

Người em mắt nai 

Bờ vai nhỏ bé 

Đẫm ướt sương mai 

Em đang chờ ai! 

Trên con đường dài 

Một mình chiếc bóng 

Gởi lòng xa xôi 

                        Mắt Nai (N.T.P.)

Ðợi em về, mưa buồn hôn lên tóc 

lên môi mềm, anh chìm đắm, mắt nai 

Giọt long lanh ôm ấp mối tình đầy 

Tim rộn rã trìu mến những giòng thơ 

                        Ðợi em về (Vũ Thư Nguyên)

Anh vẽ màu nâu quanh mắt nai 

Đượm thêm những nét đẹp trang đài 

Cho tròn chuỗi mộng bên song cửa 

Đón chút thẫn thờ dưới sương mai 

                        Mắt Nai (Đóa Hoa Hồng)

Một hôm mắt nai, mặt trông rất hay 

Nhìn anh như đắm đuối mê say 

Vì anh có duyên 

Phải không mắt nai 

Phải không cô bé tóc mây bay 

Về trên phố cao, cùng đi với nhau 

Cùng nghe hoa lá hát xôn xao 

Và hai trái tim, thành hai cái chuông 

Sợ gì mà cứ rung trên đường 

                    Tình Yêu Mắt Nai (nhạc Quốc Dũng) 

Hải Đà - Vương Ngọc Long

Nguồn: (blog: Phố núi và bạn bè...) 

(Còn tiếp Phần 2)