Tuyến giáp trạng

Thảnh thơi cánh bướm

Tuyến giáp trạng dịch từ tiếng Anh The thyroid gland. Thyroid có gốc Hi Lạp là cái áo giáp. Có lẽ vì vậy mà người ta gọi là tuyến giáp. Nó nằm ngay phía trước cổ, dưới trái cổ, như một tấm áo giáp che chắn, ôm choàng lấy khí quản. Eo giáp nằm giữa gắn hai thuỳ hai bên chẳng khác nào thân bướm với hai cánh

Tuyến giáp là một tuyến nội tiết, nhả ra các học môn T3, T4 đi thẳng vào dòng máu. Các hóc môn này tác động vào hầu hết các mô trong cơ thể, làm tăng hoạt động mọi tế bào, giữ nhịp sản xuất năng lượng từ những dự trữ của cơ thể, điều hoà chức năng chuyển hoá một cách nhẹ nhàng. Bướm như rất thảnh thơi, âm thầm, bền bỉ làm phần việc của mình: đốt lên ngọn lửa sưởi ấm các tế bào.

Các tế bào của tuyến giáp chế tạo hóc môn giáp T3, T4 từ chất tyrosin và i ốt hấp thụ từ dòng máu. T3, T4 kiểm soát nhịp chuyển hoá trong cơ thể, ảnh hưởng nhiều chức năng thiết yếu: nhịp tim, nhịp thở, nhịp độ sài calori, sự tăng trưởng, tạo sức nóng, sự tiêu hoá, bảo vệ làn da....

Tuyến giáp là một nhạc công trong dàn hoà tấu nội tiết, nên nó chịu sự chi phối của nhạc trưởng Yên. Yên tiết ra TSH để điều hoà lượng T3, T4 trong máu do giáp tiết ra. Hormon giáp quá lố, yên giảm, TSH giảm xuống, khiến tuyến giáp lợi nhịp, ngược lại yên nhả TSH nhiều để giáp tăng nhịp. Bầu sô dưới đồi trong não lại cầm trịch tuyến yên bằng hormon TRH. Thật hài hoà.

Dập dờ cánh bướm

Khi con bướm chập choạng, đôi cánh run rẩy, bao nhiêu rối rắm. Chao đảo cả người, thân tâm bất loạn.

Giáp tiết ra qua nhiều hormon gọi là CƯỜNG GIÁP thì nhịp sinh hoạt cơ thể rộn ràng, tim nhanh thình thịch, giấc ngủ trăn trở, nóng nảy bứt rứt, bụng đói cồn cào, xuống cân phát hoảng

Suy giáp là do không đủ hormon giáp. Vì nhiệm vụ của hormon giáp là rồ máy chuyển hoá cho cơ thể, suy giáp có triệu chứng của sự chậm chuyển hoá. Quá ít hormon gọi là SUY GIÁP hay NHƯỢC GIÁP  làm người hết hơi, uể oải mà lại lên cân. Bệnh tự miễn Hashimoto thường gây suy giáp. Mất quá nhiều mô sau phẫu thuật , mô giáp còn lại chế tạo không đủ hormon cũng gây suy giáp.

Khi giáp bị viêm có thể thấy triệu chứng đau và sốt. Thường là hậu quả của cường giáp hay nhược giáp lâu dài. Phình giáp là khi con bướm nhỏ nép sau da cổ phình to dưới nhiều dạng, có thể to như trái bưởi năm roi trĩu nặng. Một hạt hay nhiều hạt chạy lên chạy xuống theo nhịp nuốt có thể là bướu giáp đơn nhân hay đa nhân, phần lớn lành tính. Nang giáp là một bọc chứa dịch nâu, lành tính chọc hút xẹp. Ai ngờ một hạt giáp đơn độc im lìm có thể là ung thư. Ung thư còn sớm xuất hiện như một hột trước cổ, gọi là hạt giáp. Phần lớn ung thư giáp biết sớm trị rất tốt. Có khi chỉ cần cắt một cánh bướm cũng đủ, nhiều lúc phải cắt trọn tuyến. Khi cần phóng xạ vào cuộc tiếp tay. Mọi việc rất trôi chảy

Nghe mổ bướu cổ nhiều người sợ bị câm. Đúng rồi, có dây thần kinh điều động cơ quan nói (thanh quản), mỗi bên mỗi dây đi cận kề cánh bướm. Gặp bác sĩ đàng hoàng thì họ biết lưu ý những sợi chỉ mong manh này, bạn cứ yên tâm. 

Có lo là lo chuyện khác. Ôm sát phía sau tuyến giáp là tuyến nội tiết nhí nhất, to cỡ đầu chân nhang, mỗi bên hai cái. Các nhí này điều hoà lượng canxi trong máu. Đôi khi không thể giữ cả bốn, bác sĩ nhìn ra , lượm lại và cấy vào một bắp cơ ở cổ. Nếu cả bốn cận giáp này bị lấy đi thì sau mổ bệnh nhân bị thiếu canxi

Ở thu đô Paris có một bảo tàng tranh tượng của Salvado Dali. Nếu có dịp tới đó bạn sẽ được ngẩn ngơ với nàng Alice chốn bồng lại , với vệ nữ không gian. Và bạn cũng đừng ngạc nhiên với bức tranh tượng Người với Bướm, mô phỏng người đàn ông cầm que gắn cánh bướm. Bậc thầy siêu thực gợi ý con người có thể trút bỏ cuộc sống thường ngày ở thế gian để được như con bướm. Bướm nhẹ tênh sẽ cho con người đôi cánh và giúp người đến một thế giới khác, trút bỏ mọi ưu phiền.

Nguyến Chấn Hùng