Đầu năm nói chuyện văn hoá

 

Ở vùng đất nào tối tăm nhất là vùng đất thường sản sinh ra tư tưởng sáng nhất. Các tôn giáo ra đời hầu hết ở châu Á: Phật, Hồi, Bà La Môn, Hindu, Cơ Đốc giáo, etc, vì châu Á là cái nôi của văn hóa phong kiến tập quyền, con người sống với nhau không khác chiếm hữu nô lệ ở châu Âu. Những tư tưởng triết học giúp nhân loại phát triển khoa học đưa đời sống con người ngày một tốt hơn, lại xuất hiện ở châu Âu, nơi tối tăm về chế độ chiếm hữu nô lệ.

Ở vùng đất xưa cũ bao giờ cũng là nơi văn hóa thuần chủng bám rễ lâu bền, bảo thủ khó thay đổi, và khó phát triển. Châu Âu và châu Á, kể cả châu Phi - cựu lục địa - là những nơi sản sinh ra tư tưởng tốt đẹp của nhân loại, nhưng lại không sử dụng nó theo hướng tốt đẹp, mà bị con người lợi dụng tư tưởng tốt ấy để sản sinh ra những chế độ độc tài nhằm thu vén sở hữu và quyền lực về cho giai cấp cầm quyền. Đại diện là chiếm hữu nô lê, phong kiến và cộng sản là những chế độ tồi tệ nhất của loài người sinh ra ở các cựu lục địa này.

Nhưng ở Tân lục địa - châu Mỹ - lại là nơi con người biết tiếp thu và áp dụng hữu ích nhất cho nhân loại để Hoa Kỳ lãnh đạo thế giới nhân bản nhất. Úc và New Zealand cũng là tân lục địa, ở đó con người sống với nhau cũng nhân bản hơn.

Việt Nam cũng vậy, càng vào Nam - vùng đất mới - văn hóa sống của con người Việt cũng thoáng hơn. Đại diện Sài Gòn là đất lành chim đậu. Sài Gòn là vùng đất không phân biệt tầng lớp, vùng địa lý, nhưng đầy sức sống để những ai muốn có cơ hội để đi lên.

Vùng đất mới là vùng đất của những hội tụ đa văn hóa, đa sắc tộc và nhiều tư duy rộng mở. Nó tiếp nhận và bao dung cho mọi cá thế để xây dựng cuộc đời mới.

Khi con người ta đã quen với tem phiếu thời bao cấp, nên đâm ra nghiện nó như nghiện heroin. Thế cho nên mới có kiểu bỏ cả ngày để được mua hàng rẻ tiền và nghe chửi mắn, nhưng không sợ mất thời gian là vàng bạc của mỗi con người. Ở những vùng đất này không thể có sự đổi mới, và không nên chọn làm thủ đô của một quốc gia!

Cứ mỗi lần trở lại quê nhà là mỗi lần đau lòng, vì tư duy của cả dân đến quan đều bảo thủ và chậm tiến. Không trách được, vì họ chưa được khai tâm, mở trí ở một vùng đất cựu lục địa, đứng trên phương diện quốc gia, mặc dù Bình Định chỉ mới ra đời chỉ chưa đầy 700 năm trong cuộc Nam tiến của dân tộc.

Nói chuyện với bạn bè, ở Bình Dương cũng có cái tên Bình Đường của xứ Tây Sơn Bình Định, ở Nhà Bè Sài Gòn cũng có cái tên Phú Xuân của Huế, etc, tôi nói rằng, đó là chứng tích di dân, mở cõi mang theo cả tên làng, tên núi, tên sông của ông cha ta, nhưng dân Bình Dương sống thoáng hơn dân Bình Định.

Một người bạn nói, dân Bình Định rất dễ thương khi còn là dân, nhưng khi làm quan thì lại ác. Tôi bảo, quan ở đâu trên thế giới cũng ác, nếu luật pháp kém phân minh, do chế độ chính trị ác độc của chính khách tạo ra, chứ không riêng Bình Định và Việt Nam. Và dân ở đâu cũng dễ thương chứ không chỉ dân ở Bình Định hay ở Việt Nam.

Cứ mỗi lần di dân là mỗi lần người dân bỏ đất cũ đi tìm vùng đất được quyền sống mới thấu hiểu về chính trị, văn hóa và luật pháp, nên họ xây dựng vùng đất mới một nét văn hóa sống mới và nền pháp luật tốt đẹp hơn.

Tuổi thơ ở đâu, quê hương ở đó. Đó là chân lý trường tồn. Cuối thập niên 1970, khi Đặng Tiểu Bình quyết định tặng học bổng toàn phần cho những tài năng trẻ du học Hoa Kỳ, mà không bắt buộc họ quay về, nhằm giúp ích cho Trung Hoa tương lai, thì nhiều lãnh đạo cao cấp của Trung Hoa lúc bấy giờ lo ngại. Nhưng ông Đặng vẫn thực hiện, và khẳng định, họ ra đi rồi họ sẽ về, vấn đề là chế độ đãi ngộ. Năm 1990, ông Đặng đã chứng minh được điều này, và hôm nay Trung Hoa là cường quốc.

Gần đây, những người Việt trốn chạy cộng sản ở Việt Nam - mà thường được gọi là thuyền nhân: boat people - là những thanh niên ra đi từ tuổi đôi mươi, sức trẻ tràn trề ra đi 40 năm trước, giờ đã cạn ngọn đèn dầu sức lực ở xứ người, quay về Việt nam nghỉ hưu và chờ nằm với mảnh đất chôn nhau cắt rún.

Bản thân tôi cũng không ngoài quy luật này. Tết nào, tôi cũng mong được về quê Bình Định để ăn tết. Vì ở đó, tôi có tuổi thơ ngây, là những ngày đẹp nhất của một đời người, dù tuổi thơ của thế hệ chúng tôi vô cùng vất vả với chiến tranh, rồi với từng con tem, cái phiếu thời bao cấp của cộng sản chiếm miền Nam.

Văn hóa không chỉ là chứng cứ cho sự tồn tại của một dân tộc, mà còn là gốc rễ của sự phát triển cho tư tưởng, kinh tế, chính trị, giáo dục và mọi lĩnh vực của mọi xã hội.

Hầu hết các lãnh đạo chính trị ở các quốc gia nhược tiểu đều có nhiều chuyến công du quốc tế, đi khắp nơi ở các nền văn hóa, văn minh nhất toàn cầu, nhưng họ không vì thế mà canh tân quốc gia, mà ngược lại, để củng cố quyền lực của mình, họ nghĩ ra những chính sách bảo thủ, và tệ hại để giữ lấy cái văn hóa, và chính sách không hội nhập.

Phải chi con người ở những vùng đất cũ thấu hiểu về văn hóa, và biết hội nhập nó để góp sức để canh tân quê hương tốt đẹp hơn?

Hồ Hải